> VERZAMELING

Knopen van de koop­vaardij

Toen Cees Schuller (72) voer als marconist begon hij met het verzamelen van maritieme knopen. Hij is inmiddels al jaren met pensioen, maar zijn knopencollectie groeit nog steeds. Aan Op Koers vertelt hij over de meest bijzondere exemplaren.

‘Knopoloog’ Cees Schuller ging in zijn tiener­jaren naar de zeevaartschool om militaire dienst te ontlopen. Na zijn op­leiding ging hij aan de slag als marconist. Niet toevallig gekozen, want als marconist was hij vrij als het schip in de haven lag en kon hij de wal op. Hij begon bij de KNSM, daarna stapte hij over naar Shell en na omzwervingen bij Holland Bulk Transport en Nedlloyd kwam hij weer aan boord bij Shell. Hij voer zo’n negen jaar, toen kreeg hij een brief dat hij niet meer in militaire dienst hoefde. Daarna stapte hij over naar een baan op de wal. Sinds zijn pen­sionering besteedt hij niet alleen tijd aan zijn knopen­verzame­ling, hij zit ook in het bestuur van Museum De Roos in zijn woonplaats Geertruiden­berg. Zijn knopenverzameling startte hij toen hij nog op zee voer. “Iedereen aan boord ver­zamelde iets, mij leek het leuk om knopen te verzamelen. Ik schat dat ik ongeveer 2.500 knopen heb en ik besteed vijftien tot twintig uur per week aan mijn verzameling. Ik vind ze op rommel­markten, veilingen en ik krijg ook vaak knopen toe­gestuurd. Nee, ik denk niet dat mijn ver­zameling ooit compleet is. Soms zie ik knopen die ik nooit eerder heb gezien. Laatst kreeg ik bijvoor­beeld een foto van een knoop opgestuurd van iemand uit Friesland. Die knoop was van de Stoom­vaart­maatschappij Java. Die had ik nog nooit gezien. Dat ga ik dan helemaal uit­zoeken: speuren op internet en navraag doen in mijn netwerk. Kijk, voor munten heb je allerlei catalogi, dan kun je dat zo opzoeken. Ik vind daar geen lol aan en bovendien bestaan er geen catalogi voor knopen. Dus ooit wil ik nog eens een boek gaan maken, met iemand van de universiteit die afstudeert op maritieme geschiedenis.” ←

Heeft u nog oude knopen van een zeemans­uniform liggen? Cees Schuller komt graag met u in contact. U kunt hem mailen op ceesschuller@ziggo.nl.

Een p te weinig “Deze knopen zijn van de Stoomvaart Maatschappij Nederland (SMN). Als je goed kijkt, zie je dat er een ‘p’ mist op de rechter­knoop. Een foutje. Deze knopen zijn van on­geveer 1925-1930. De schepen van de SMN voeren tussen Amsterdam en Nederlands-Indië. De goede knoop had ik als eerste. De knoop met de spelfout heb ik geruild voor een andere knoop uit mijn collectie. De verkeerde knoop is echt gebruikt, die heeft met spelfout en al op uni­formen gezeten.”

Oudste “Dit is de oudste knoop in mijn verzameling. Hij komt uit 1820-1830 en zat op het uniform van leer­lingen aan de Kweekschool voor de Zeevaart in Amsterdam. Tegenwoordig hebben ze geen uniformen meer, dus nieuwe knopen van zeevaartscholen komen er niet meer. Ook niet van rederijen trouwens, want die laten geen speciale knopen meer maken, dat is te duur.”

Complete set Deze vier knopen zaten op de uniformen van de Nederlandsch-Amerikaansche Stoomvaart­Maatschappij, nu de Holland Amerika Lijn. De zilverkleurige knopen waren voor de hofmeester en de bediendes, de goudkleurige voor de kapi­tein, stuurlieden en machinisten. De knoop werd in twee maten gemaakt: de kleine voor de zijkant van de pet en de manchetten, de grote voor de voorzijde van het uniform. Het aardige aan deze set is dat hij compleet is. Dat wil zeggen: in beide kleuren, alle­maal van dezelfde kleermaker en dezelfde fabrikant, in de ver­schillende diameters. Een complete set is meer waard dan losse knopen. Deze set kocht ik voor ongeveer 250 euro, maar dat bedrag zou nu niet meer genoeg zijn.”

Verguld “Deze knopen zaten tussen 1920 en 1925 op de uniformen van leerlingen van Zeevaartschool De Ruyter in Vlissingen. De knoop is verguld, er zit een laagje echt goud omheen. Ik heb deze knoop geruild met iemand. De knoop is ge­maakt door Dr. Frenken Lüdenscheid, een van de vele knopen­fabrikanten in Duitsland.”

Uit Frankrijk Deze knoop, van de Middellandse Zeevaart Compagnie (MZC), is zeldzaam. De Rotter­damse kleer­maker Jos Cohen maakte de uni­formen voor de MZC. Op de achterzijde van de knoop staat zijn naam en die van de fabrikant waar hij de knopen bestelde. Deze knoop komt uit Frankrijk. De fabrikant staat er niet altijd op trouwens. Maar ook zonder naam kan ik vaak zien uit welk land de knoop komt. Als er een stippellijntje om het oog zit, komt de knoop uit Frankrijk. Knopen met een zonnetje om het oog zijn in Duitsland gemaakt.”

“Iedereen aan boord verzamelde iets, mij leek het leuk om knopen te verzamelen”

Margriet “Koningin Wilhelmina heeft deze knoop ontworpen, ter gelegenheid van de geboorte van haar klein­dochter prinses Margriet in 1943. De margriet zit ook op het embleem voor de petten. Prinses Margriet was jarenlang bescherm­vrouwe van de koopvaardij. De gedachte was dat de margriet hét symbool voor de hele Neder­landse koopvaardij zou worden. Maar na de Tweede Wereldoorlog zijn alle rede­rijen weer teruggegaan naar hun eigen logo.”