> ZEEMANSTATOEAGES
Meester-tatoeëerder Henk Schiffmacher over zeemanstatoeages
‘Laat mij een keer meevaren, dan tatoeëer ik onderweg de hele bemanning’
<script>(function(w,d,s,l,i){w[l]=w[l]||[];w[l].push({'gtm.start': new Date().getTime(),event:'gtm.js'});var f=d.getElementsByTagName(s)[0], j=d.createElement(s),dl=l!='dataLayer'?'&l='+l:'';j.async=true;j.src= 'https://www.googletagmanager.com/gtm.js?id='+i+dl;f.parentNode.insertBefore(j,f); })(window,document,'script','dataLayer','GTM-WLWMZHX');</script>
De kleurrijke tatoeëerder Henk Schiffmacher (68) zou je wel de godfather van de Nederlandse tattoowereld mogen noemen. Hij heeft het ambacht – dat voorheen thuishoorde in de marge van de samenleving – op een hoger plan gebracht en populair gemaakt. Of sterker nog, hij heeft het zelfs tot kunstvorm verheven. We spraken met Henk over het bekendste type tatoeage in de westerse wereld: de zeemanstattoo.
Hebt u zelf een bijzondere zeemanstattoo?
Henk Schiffmacher komt graag in contact met oudere zeevarenden die een bijzondere zeemanstattoo hebben waaraan ook een leuk verhaal is verbonden. Henk neemt een foto van uw tattoo met genoegen op in zijn archief onder het motto: ook dit is cultureel erfgoed. U kunt uw foto sturen naar: info@schiffmacher-tattoo-heritage.com.
“Toen ik begon met tatoeëren, eind jaren zeventig, begin jaren tachtig van de vorige eeuw, was er weinig belangstelling voor de zeemanstattoo”, vertelt Henk. “Alleen vissers uit Urk, Katwijk en IJmuiden lieten zich toen nog tatoeëren. Ik organiseerde een keer in een café op Urk een middag voor mensen met tattoos. Daar was veel belangstelling voor. De kroeg zat bomvol getatoeëerde vissers.” Henk legt uit dat de jonge zeevarenden van nu op de grote vaart niet snel kiezen voor een tatoeage: “Het zijn knappe koppen, goed opgeleid. Ze vinden een tatoeage misschien niet passen bij hun rang.” Pontje naar Amsterdam-Noord “Ik heb een aantal mooie zeemanstattoos in mijn collectie en ik ben blij als ik er af en toe één mag zetten”, zegt Henk. “Even geleden mocht ik een klassieke schoener op het been van een marinier aanbrengen. En bij een scheepstimmerman heb ik een been vol mogen zetten met allerlei nautische elementen. Daar ben ik dan zo’n twaalf tot vijftien uur mee bezig. In onze tattooshop komen ook mensen voor een zeemanstattoo die geen relatie met de zee hebben. Ze willen dat omdat het er stoer uitziet. Maar het voelt voor mij wel een beetje apart om een anker te zetten op de onderarm van een ict’er, wiens enige maritieme ervaring eruit bestaat dat hij af en toe het pontje van Amsterdam-Centrum naar Amsterdam-Noord neemt.” Captain Cook en Tahiti Het versieren van de lichaamshuid is zo oud als de mensheid en het kwam in allerlei culturen voor. Maar in de westerse wereld werd het rond 750 door het christendom uitgebannen. Pas in de achttiende eeuw begon het tatoeëren aan een opmars. Henk: “Dat was het gevolg van een bezoek van de Britse ontdekkingsreiziger James Cook aan Tahiti in de Stille Zuidzee in de tweede helft van de achttiende eeuw. Hij was zwaar onder de indruk van de fors getatoeëerde lokale bevolking, die daarvoor ook een woord had: ‘tatu’. Cook maakte er ‘tattoo’ van. De verhalen van Cook over zijn kennismaking met het tatoeëren en de Tahitiaanse tattoos op de armen van zijn bemanning baarden bij thuiskomst veel opzien. Het begin van een West-Europese traditie was geboren.”
The last trip Henk legt uit dat de klassieke zeemanstatoeage aan de buiten- of binnenzijde van de onderarm werd geplaatst en dat de tattoos ook een duidelijke betekenis of boodschap hebben: “Als je een schip liet zetten met daarbij de tekst The last trip, dan beloofde je je familie dat je nog één reis zou maken om daarna voorgoed aan wal te blijven. Een zeemansgraf op je arm moest je behoeden voor verdrinking. Een tattoo had trouwens ook een praktische kant: een verdronken zeeman kon je identificeren aan de hand van zijn tattoos.” Popsterren en musea “Aanvankelijk was de tatoeage een poor man’s jewelry. Matrozen, criminelen en hoeren lieten zich tatoeëren. Het hoorde bij een bepaalde wereld”, zegt Henk. “Dat is nu totaal anders. Ons ambacht heeft erkenning gevonden en veel mensen vinden een tattoo hip.” Zo kwam Henk in de loop der jaren in beeld bij bekende popsterren. De Red Hot Chili Peppers, Anouk en Lady Gaga stonden bij hem op de stoep voor een tattoo. Daarnaast bouwde de meester-tatoeëerder tijdens zijn loopbaan een enorme collectie tattoo-afbeeldingen van over de hele wereld op om, zoals hij zelf zegt, “deze cultuurvorm voor toekomstige generaties te behouden”. Inmiddels kom je het werk van Schiffmacher zelf ook tegen in musea en wordt hij gevraagd voor speciale projecten. Zo maakte hij voor Royal Delft, de producent van het Delfts blauwe aardewerk, een tattoocollectie. Voor de Nederlandse maritieme sector heeft hij ook een leuk voorstel: “Ik zou graag een zeereis maken. Laat mij een keer meevaren, dan tatoeëer ik onderweg de hele bemanning.”←
Meer over Henk Schiffmacher en zijn tattoocollectie: www.schiffmacher-tattoo-heritage.com. Henks tattooshop Tattooing in Amsterdam: www.tattooing.nl. Op Instagram: @schiffmachertattooheritage.
Schiffmacher, zelfs in Delfts blauw
Onder de titel Schiffmacher Royal Blue Tattoo zijn de Delfts blauw-makers van Royal Delft een samenwerking aangegaan met Henk Schiffmacher. Een verrassende combinatie, die een serie prachtige borden, tegeltableaus en andere attributen heeft opgeleverd. Unieke luxe kunstobjecten, maar ook betaalbare gebruiksartikelen met een tattooversiering. De tentoonstelling van het werk is tot en met 31 oktober 2020 te zien in het museum van Royal Delft: www.royaldelft.com/ontdek-de-experience/royalbluetattoo.